Në ChatHam House, kryeministri Edi Rama në një bisedë të gjatë për realitetin e ri dhe krizën e emigrantëve siç thuhet në mediat britanike, tregoi se ai kurrë nuk do tu thotë shqiptarëve që të rrinë kur duan të ikin, sepse bota është në lëvizje gjithmonë.
Madje, kryeministri, në argumentimet e veta për situatën në ballkan, e shqiptarët në vecanti tha se këta të fundit kanë vuajtur në shumë perandori. Por janë besnikët e fundit që lënë perandoritë. Me nota të forta ironie kryeministri foli për ministren e brendshme të Britanisë Suela Braverman, që e vendosi në të njëjtën fjali me presidentin rus Putin.
“Ne do të jemi besnikët e fundit që do të lëmë perandorinë europiano-angloamerikane. Nëse ju pushton Rusia, ejani te ne se ne do t’ju mbrojmë nga Putin dhe nga Suela Braverman”, tha kryeministri shqiptar.
– Jam shumë e lumtur që tju uroj mirëseardhjen në ChatHam House, kryeministri Edi Rama, ish kryebashkiak. Shqipëria është në shumë diskutime këtu dhe në gjithë gjërat që mund të flasim këtu që nga emigracioni, tek Rusia apo Kina, si Shqipëria po i jep përgjigje ndryshimeve gjeopolitike sot. Le të flasim për gjithë këto çështje. Por fillimisht ju uroj mirëseardhen.
Rama: Falemnderit.
– Dhe ta nisim me Britaninë e madhe, që është e vështirë të shmanget. Ju sapo keni ardhur nga No.10 dhe ju keni folur në programin e sotëm të BBC për një nga mënyrat me të cilat shqipëria vjen në bisedat britanike, shumë në këtë moment. Dhe ky është emigracioni. Cfarë do tu thonit britanikëve rreth kësaj çështje?
Rama: Kam thënë atë që thashë në programin e mëngjesit. Dhe që e kam thënë edhe më parë. Që ky aspekt i marrëdhënieve nuk është i mirë dhe për shkak të kësaj retorike të turpshme, marrëdhëniet tona shkuan në pikën më të ulët që mbaj mend unë. Kjo nuk është diçka që e nderon Britaninë e madhe.
– Retorika është për emigracionin dhe shumë, shumë të rinj që po vijnë këtu. Do të doja që të përqëndroheshim tek faktet sepse ka pasur një rritje sic duket të të rinjve që përpiqen të vijnë në UK. Dhe dua që tua shpjegoni njerëzve se pse është kjo situatë dhe cila është mënyra sic e shihni ju…
Rama: E kemi parë gjithashtu dhe më parë. Ka pasur një rritje të numrave menjëherë si të thuash një bum i madh gjatë krizës së madhe të refugjatëve në 2015 dhe shumë njerëz morën rrugën për të shkuar në Gjermani. Dhe më pas disa vite më vonë ka pasur një rritje në drejtim të Francës dhe kjo është rritja e tretë e largimeve në numërimin tim që ka ndodhur nëpërmjet Kanalit. Kështu mendoj se është një kombinim faktorësh. Dhe çfarë i lidh të gjitha këto rritje shifrash ka të bëjë me hapjen e menjërshme të fjalës dhe të narrativës që një kufi tjetër është i hapur me mundësira me punë apo mundësi që i angazhojnë në sektorë të ndryshëm e kështu me radhë.
Dhe kur vjen puna për Britaninë kjo është e ngritur në një bazë familjare të lidhjeve me shqiptarët që janë në veri të vendit dhe që kanë lidhje më të forta me familjarë apo fqinj. Nga ana tjetër ka shumë konfuzion, madje shumë spekulime rreth shifrave sepse nuk është e vërtetë që të gjithë këta njerëz vijnë nga Shqipëria. Kjo është teorikisht e pamundur, arithmetikisht e pamundur dhe faktikisht jo e vërtetë. Ka shqiptarë që vijnë gjithashtu nga vende të tjera, më së shumti në Greqi. Kjo ndodh nga fakti se ky rajon gjatë periudhës komuniste kur askush nuk mund të lëvizte madje as brenda Shqipërisë, tani ka filluar të lëvizë edhe brenda vendit. Shumë prej tyre kanë ardhur drejt kryeqytetit apo rreth qyteteve të mëdha, duke numëruar edhe sesa shumë kanë lëvizur nga brenda vendit jashtë dhe duke shtuar 12 mijë në një vit është thjesht e pamundur. Kështu është një kombinim faktorësh.
– Kështu që kjo e dhënë prej 12 mijë personash në 2022 me varka të vogla ju thoni që nuk është e vërtetë që kanë ardhur direkt nga Shqipëria.
Rama: Po.
– Dhe ka një shifër nga Eurostat për 1 përqind të Shqiptarëve që nisen në këtë rrugë
Rama: Cfarë do të thotë kjo? Këtu ka spekulime nga të gjitha burimet. Puna është se ka një kuptim të qartë se Britania është në vështirësi dhe se në Britani ka shumë mundësi, ka shumë kerkesë për krahë pune dhe ka pritshmëri të reja për shpresa apo ëndrra për këta njerëz dhe kjo është e thjeshtë dhe e qartë. Dhe gjithashtu duhet të kuptoni që këto rritje ishin në kohën e tyre të lidhura me të njëjtën shtyrje fondamentale që ishte mundësia për të pasur akses në sistemin e azilit politik. Kur Gjermania deklaroi Shqipërinë një vend origjine të sigurt, pra që të marrësh azilin politik nuk është dicka normale, më pas gjithë lëvizja u drejtua në Francë. Dhe tani me këtë politikë të ‘origjinës së sigurt” ndryshuar në Britani kjo është duke ndryshuar në bazat e veta.
– Një nga çështjet që diskutuam më parë ishte që disa njerëz erdhën këtu për shkak të ndërtimeve dhe ka shumë punëtorë në ndërtim që nga Brexit por edhe qeveria ka ndryshuar rregullat për të lejuar këtu legalisht emigrimin për ndërtimin. Ky është një argument që ju keni dhënë…
Rama: Unë vetë nuk e kuptoj këtë politikë të mbylljes së kufijve apo të luftosh me njërëzit që vijnë e kështu me radhë sepse kjo shkon kundër nevojave bazike ekonomike . nuk e di sesi britanikët apo të rinjtë britanikë të bëjnë punëra që bëhen nga të tjerë madje edhe nga shqiptarët, por kjo nuk është çështja ime për ta elaboruar.
– Po flasim për emigracionin legal.
Rama: Kjo është dicka që i takon qeverisë britanike. Cfarë shikoj dhe me cfarë merremi në Shqipëri apo rajon është se ka një konkurrencë të pamëshirshëm edhe në vendet e zhvilluara, Gjermania më së shumti që të thithin kapitalin tonë njerëzor. Sepse kudo, nevoja për më shumë forcë pune është shumë më shumë alarmuese ndërkohë që industritë kërkojnë krahë pune. Pra ne po përballemi me dicka që do të jetë më dramatike në termat e burimeve njerëzore. Kjo është shumë e qartë.
– Do tju pyesja për këtë, për impaktin në Shqipëri sepse Shqipëria po përjeton rritje të jashtëzakonshme në transformimin e saj…
Rama: E jashtëzakonshme por jo aq sa ta bëjmë Tiranën Londër apo të bëjmë Kukësin nga ata vijnë, ndoshta Berlin. Kështu që ky nuk do të jetë rasti. Nuk mund të ndaloni të rinjtë të jetojnë në distanca të vetmuara, me gjithë gjërat që u mungojnë atyre nuk u mungon iphone, nuk u mungon tik toku apo Kim Kardashian të shkojnë atje ku Kim Kardashian ka sukses. Kështu që ky është atraksioni i vendeve që ofrojnë dicka për imagjinatën që nuk e lufton dot kush.
Eshtë cështje tjetër sa vetë e realizojnë, sa përpiqen sa të tjerë e kanë të pamudnur sepse ajo me të cilën po përballemi është një rritje e numrit të atyre që nuk kthehen më. Kthimi në 2022 ishte 25%. Dhe kjo është gjë e mirë sepse ata kthehen me një tjetër mendësi, apo eksperiencë. Edhe ata që shkojnë në Gjermani e kthehen pas 6 muajsh kanë një tjetër mendësi. E ndajnë mendjen dhe thonë; ok, nuk ishte parajsa që imagjinova sepse sigurisht që pagesa ishte më e lartë por qiraja, transporti janë më shtrenjtë dhe cka mbetet në fund nuk është aq e madhe. Pra kur je i ri dhe nuk e ke atë argument; ok po e bëj për fëmijët kët gjë, është më e vështirë.
– Interesant argumenti juaj si kryeministër dhe Shqipëria duket se ka një të ardhme të ndritur…
Rama: Shqipëria ka një të ardhme të ndritur? Shiko e di që nuk është politikisht korrekte për mua të them këtë që them, por unë asnjëherë nuk i them njerëzve; dëgjoni, duhet të rrini këtu, mos ikni se ky është vendi juaj…Jo. Kur isha vetë i ri nuk mund të jetoja dhe askush nuk mund të jetojë. Ajo për të cilën luftova është një vend i lirë, i hapur, cdokush mund të lëvizë. Ju jeni shqiptarë. Shumë mirë. Por ju jeni edhe qytetarë të botës dhe keni të drejtë të thoni: ok, unë linda këtu, por dua të jetoj atje. Kjo është bota që donim. Si te themi tani: jo, duhet të qëndroni këtu! Ky është vendi ku lindët! Jo. Të rinjtë kanë të drejtë të bëjnë zgjedhjet e tyre.
Disa zgjedhin të rrinë, disa të ikin. Disa zgjedhin të ikin dhe të kthehen. Disa pasi qëndrojnë ikin prapë. Kjo është sfida. Si tu themi njerëzve jo, e ardhmja është e ndritur këtu dhe do qëndrosh këtu me mua. Jo. Nëse do të ikësh, ik. Do të vish hajde. Ne duhet të bëjmë të mundur që çdo ditë të jetë më mirë. Por nuk mund të premtojmë mrekullinë dhe në të njëjtën kohë, mrekullitë kur ke një vend në zhvillim që ka qenë më parë Koreja e veriut e Europës 30 vjet më parë, kërkon kohë, fuqi dhe shumë përqëndrim. Është për të ndërtuar shtete, institucione. Për britanikët, punët e rënda janë bërë përpara ku kokat e mbretërve priteshin në parlament, kur shumë digjeshin në zjarr…shumë punë, përpjekje, gjak për të ndërtuar atë që është sot Britania e Madhe.
Ka lidhje me historinë. Me ne, historia nuk ka qenë shumë gjeneroze sepse kemi jetuar nën Perandori të ndryshme. Ne kemi dhe këtë problemin tjetër që jemi besnikë me Perandoritë dhe nuk tradhëtojmë me thjeshtësi. Jo thjesht, po nuk tradhëtojmë fare. E lamë perandorinë turke kur edhe turqit vendosën ta lënë, e lamë pas tyre dhe ishim të fundit; më pas përqafuam perandorinë sovjetike dhe kur sovjetët tradhëtuan Stalinin ne donim të qëndronim me Stalinin deri në fund se ishim shumë besnik ndaj tij. Më pas lamë kinezët se donim të qëndronim besnik me Maon. Ne mbajtëm gjithë gjërat e çmendura mbi supe për shkak të besnikërisë sonë ndaj Perandorive. Dhe tani do të jemi të fundit të lëmë perandorinë europiane-angloamerikane dhe kur kjo të shkërmoqet dhe ne do të jemi aty duke thënë: Britani e Madhe, Britani e madhe…kështu…Dhe nëse rusët do të pushtojnë Britaninë mund të vini tek ne do tju mbrojmë nga Putin dhe Suela Braverman. Kjo është e sigurt. Do t’ju mbrojmë.
Lidhur me marrëdhënien tuaj me qeverinë britanike, si mendoni se do të zhvillohet marrëdhënia më pas kur ka politikanë si Suela Braverman që nuk kërkon falje…
Rama: Dua të përsëris. Ne jemi të keqardhur, shumë keqardhje. Nuk do të lidhim partneritetin strategjik që kemi me vende si Britania, dhe nuk do vendosim këtë lloj marrëdhënie në një kuti të vogël të Suela Braverman apo të tjerëve njerëz. Kjo është më e madhe se kaq dhe mund të them se kemi pasur komunikim dhe bashkëpunim.
Kemi bërë një hap të rëndësishëm dhe ju kam thënë se kam parë nga kryeministri juaj për herë të parë (dhe kam parë shumë kryeministra tuajit meqë ra llafi) në këtë rast ka një gjë shumë të rëndësishme që po ndodh. Mbaj mend kur Thereza May ishte ministre e brendshme. Gjithmonë kemi thënë se duhej ndërtuar një operacion i përbashkët forcë për të rrëzuar rrjetet kriminale. Të gjithë kanë thënë se kjo ishte mirë por asnjëherë nuk kishte ndodhur.
Dhe kjo tani po ndodh. Pas bisedës në telefon me kryeministrin kjo po ndodh. Dhe jam i sigurt se do të bëhet dhe rezultatet do të jenë suprizuese në termat për të gjetur kush është problemi. Problemi im nuk është se shqiptarët po vijnë në Britani . Problemi është kur shqiptarët përdoren në ëndrrat e tyre dhe shpresat e tyre nga kriminelët. Nuk kam problemin e kufijve britanikë që do mbyllen. Për mua kjo është e gabuar. Por kjo është zgjedhje tjetër. Për mua problem është kur të rinjtë shqiptarë përdoren nga rrjetet kriminale.
Dhe e dyta, të mos lejojmë këtë komunitet fantastik të shqiptarëve këtu nga profesionistët tek ndërtuesit të jenë nën presion për ca mollë të prishura që ka rreth e qark. Por duke thënë dhe këtë: kriminelët shqiptarë nuk e sollën krimin këtu. Ata e gjetën krimin këtu. Ata nuk sollën drogën këtu, e gjetën këtu. Për këtë arsye kanë ardhur xhanëm. Është një treg i madh i krimit, drogës dhe gjërave të keqia. Kjo është e vërteta. Të thuash që po ulim krimin se po luftojmë shqiptarët kjo është propagandë. Dhe jemi duke punuar për ti shkatërruar. Dhe do ta bëjmë. Nëse homologët tanë do të dëgjojnë cfarë u themi kur vjen puna për shqiptarët sepse nuk po u mësojmë atyre se cbëjnë me të tjerët, kjo do të jetë e suksesshme.
Dhe vendi i shqiptarëve këtu do të jetë më mirë. Kjo është ajo që duam të bëjmë. Dua Lipa është këngëtare britanike, ndërsa djali në varkë është një kriminel shqiptar. Jo. Dua Lipa është shqiptare emigrante dhe këndon si shqiptare britanike, ndërsa djali në varkë është vetëm shqiptar. Jo nuk funksionon kështu. Cdo gjë e mirë është britanike. Cdo gjë e keqe është shqiptare. Nuk mund të jetë kështu.