Facebook festoi 20 vjetorin më 4 shkurt, por është kthyer në po aq shumë burim polemikash dhe parash përfitimi sot, sa edhe kur ishte një “adoleshent” shkatërrues dhe i pakujdesshëm, shkruan The Economist duke marrë në shqyrtim fuqinë apo rënien e rrjeteve sociale.
Në datën 31 janar, Mark Zuckerberg, themeluesi i rrjetit social, u kritikua nga senatorët amerikanë për përhapjen e materialeve të dëmshme. Një ditë më vonë, ai njoftoi një set të ri rezultatesh të shkëlqyera për Meta, kompaninë mëmë të Facebook, që tani vlerësohet në 1.2 trilionë dollarë.
Megjithatë, edhe pse mediat sociale tërheqin vëmendje të madhe nga të “fiksuarit” dhe kritikët njëkohësisht, ai po kalon një transformim thelbësor.
Magjia e çuditshme e rrjeteve sociale online ishte bashkimi i ndërveprimeve personale me komunikimin masiv. Tani, kjo përzierje po ndahet përsëri. Përditësimet e gjendjes së miqve janë zëvendësuar nga videot e të panjohurve që ngjajnë me një televizion hiperaktiv. Postimet publike po migrojnë gjithnjë e më shumë në grupet të mbyllura, të ngjashme me email-in. Ajo që Zuckerberg e quan "sheshi dixhital" po rindërtohet dhe po shkakton probleme.
Kjo ka rëndësi për momentin, sepse mediat sociale janë mënyra se si njerëzit përjetojnë internetin. Vetë Facebook ka mbi 3 miliardë përdorues. Aplikacionet sociale zënë pothuajse gjysmën e kohës së ekranit të celularit. Ato thithin 40% më shumë kohë seç ishte në vitin 2020, kur bota filloi të lidhej fuqishëm me internetin.
Përveç se janë argëtuese, mediat sociale janë shpërthyes i debatit online dhe një mjet i fuqishëm për fushata politike. Në vitin kur gjysma e botës do të drejtohet drejt zgjedhjeve, politikanët, nga Donald Trump te Narendra Modi do të jenë të zënë online.
Veçorja e shquar e mediave sociale të reja është se ato nuk janë aq sociale. Nxitur nga TikTok, aplikacione si Facebook, gjithnjë e më shumë po ofrojnë video zgjedhur nga inteligjenca artificiale sipas sjelljes së shikuesit, jo lidhur domosdoshmërisht me kontaktet e tyre sociale.
Ndërkaq, njerëzit po postojnë gjithnjë e më pak. Pjesa e amerikanëve që thotë se e shijon dokumentimin e jetës së tyre në internet ka rënë nga 40% në 28% që nga viti 2020. Debati po zhvendoset në platforma të mbyllura, si ËhatsApp dhe Telegram.
Mediat sociale gjithmonë kanë qenë të paqarta, pasi çdo lajmërim është ndryshe. Por TikTok, një fenomen videosh i zotëruar nga Kina, është një kuti e zezë për hulumtuesit. Tëitter, e ribrenduar si X, ka publikuar disa nga kodet e veta, por ka kufizuar aksesin te të dhënat mbi tëeet-et që shihen. Grupet e mesazheve private shpesh janë të koduara.
Edhe më urgjente se përhapja e lajmeve të rreme, është mungesa e lajmeve të vërteta. Zuckerberg njëherë deklaroi se donte që Facebook të ishte si një gazetë e personalizuar. Por që nga ndryshimi i fokusit të rrjetit drejt argëtimit, lajmet përbëjnë vetëm 3% të atyre që njerëzit shohin. Në të gjitha mediat sociale, vetëm 19% e të rriturve ndajnë lajme, nga 26% në vitin 2018.
Ata që vareshin nga shpërndarja sociale, janë duke u pakësuar. Ky është problem i tyre dhe i të tillë përdoruesve. Por është problem i të gjithëve kur pothuajse gjysma e të rinjve thonë se, pikërisht kur platformat vendosin që lajmet nuk janë më interesante, mediat sociale janë burimi kryesor i tyre për lajme.
Disa njerëz argumentojnë se mangësitë e rrjeteve sociale mund të rregullohen me një qeverisje më të mirë, programim të zgjuar ose një model tjetër biznesi, gjëra që mund të ndihmojnë situatën.
Por problemet e ngritura nga brezi i ri i aplikacioneve sugjerojnë se mangësitë e mediave sociale janë gjithashtu rezultat i kompromiseve të ndërtuara në komunikimin njerëzor.
Kur platformat kthehen drejt grupeve private, ato patjetër që kanë më pak mbikëqyrje. Kur njerëzit dalin nga rrjetet ata mund të ballafaqohen me përmbajtje më ekstreme. Kur përdoruesit zgjedhin argëtimin jo të rrezikshëm, shohin më pak lajme.
Në të njëjtën kohë që rrjetet sociale po dobësohen, operatorët e platformave dhe përdoruesit duhet të kushtojnë më pak kohë betejave të vjetra dhe më shumë përballjes me sfidat e reja.
Marrë me redaktime nga The Economist.
Sondazh
Lexo gjithashtu
