Instituti Ndërkombëtar Republikan publikoi sot rezultatet e një sondazhi të zhvilluar gjatë shkurtit në gjashtë shtetet e Ballkanit Perëndimor, ku shtrenjtimi i jetesës, papunësia dhe korrupsioni renditen në të gjithë rajonin si tre problemet kryesore më shqetësuese.
Në sontazh thuhet se ndërsa janë bërë hapa drejt demokracisë, sundimi i brishtë i ligjit, institucionet e dobëta dhe joefikasiteti gjyqësor vazhdojnë, duke penguar llogaridhënien dhe duke nxitur korrupsionin. Ekonomitë në depresion dhe papunësia e lartë nxisin emigracionin e të rinjve, të cilët përkeqësojnë çekuilibrat demografikë duke e shteruar rajonin e fuqisë punëtore të kualifikuar. Nga ana tjetër, kjo nxit tensionet etnike dhe paqëndrueshmërinë politike, duke penguar pajtimin dhe paqen e qëndrueshme.
Sondazhi i IRI, i cili anketoi qytetarët në të gjithë Shqipërinë, Bosnjë dhe Hercegovinën, Kosovën, Malin e Zi, Maqedoninë e Veriut dhe Serbinë nga 2 shkurti deri më 5 mars 2024, merr një zhytje të thellë në opinionin publik mbi këto çështje, ndërsa ofron një paraqitje të shkurtër të kompleksit dinamikat që ndikojnë në zhvillimin e rajonit.
Dalja nga të dhënat janë shenja premtuese të përparimit dhe potenciale shqetësuese për kthim prapa. Po kështu, të dhënat e sondazheve të IRI-së ndihmojnë në ndriçimin e fushave më kritike që kanë nevojë për zhvillim dhe ku komuniteti ndërkombëtar dhe qeveritë rajonale mund të përqendrojnë më së miri përpjekjet e tyre. Më e rëndësishmja, të dhënat zbulojnë prioritetet e qytetarëve, të cilat përfshijnë gjithnjë e më shumë lidhje më të ngushta me Perëndimin.
Në lidhje me këtë, një shumicë qytetarësh në të gjitha vendet, përveç Serbisë, mbështesin një kurs të politikës së jashtme pro-BE dhe pro-perëndimore. Në veçanti, 87% e të anketuarve në Kosovë dhe 82% në Shqipëri janë përgjigjur se politika e jashtme e vendit të tyre duhet të orientohet ekskluzivisht drejt Perëndimit dhe BE-së. Këto shifra sugjerojnë se shumë në mbarë rajonin e shohin integrimin evropian dhe lidhjet më të ngushta me Perëndimin si një rrugë drejt prosperitetit më të madh.
Papunësia, sipas anketës, është problemi tjetër kryesor me të cilën përballen vendet e Ballkanit Perëndimor: Kosova (29%) e rendit si shqetësim të parë, ndonëse me një përmirësim të dukshëm nga viti 2022 (46%). Në Shqipëri, ku anketa është realizuar për herë të parë, Bosnje e Hercegovinë, në Mal të Zi e renditin papunësinë si shqetësimin e dytë më të madh, ndërsa në Serbi dhe në Maqedoninë e Veriut, papunësia renditet si shqetësimi i tretë më i madh.
Korrupsioni në Maqedoninë e Veriut, renditet si problemi i dytë më i madh, i përkeqësuar me tre herë në krahasim me vitin 2022. Edhe në Serbi korrupsioni është po ashtu shqetësimi i dytë më i madh. Ndërsa në Shqipëri, Mal të Zi, në Bosnje e Hercegovinë dhe në Kosovë korrupsioni renditet si problemi i tretë më shqetësues nga të anketuarit.
Pjesa dërrmuese, në të 6 vendet pohojnë se korrupsioni është një problem serioz për vendet e tyre: 97% në Shqipëri, 90% në Maqedoninë e Veriut, 89% në Malin e Zi, 88% në Kosovë, 86% në Bosnje e Hercegovinë dhe 83% në Serbi. Të anketuarit në Shqipëri perceptojnë si ndër më të korruptuarit, kryeministrin dhe qeverinë, shërbimet publike, drejtësinë, partitë politike dhe oligarkët, ndërsa në Kosovë, Mal të Zi, Maqedoni të Veriut dhe Serbi më shumë të korruptuar perceptohen partitë politike, shërbimet publike, drejtësia dhe oligarkët.
Qytetarët e anketuar, vlerësojnë se shqetësime kryesore si çmimet, papunësia dhe korrupsioni, duhet të trajtohen me përparësi të lartë nga qeveritë e vendeve të tyre.
Sa i takon integrimit në NATO spikasin Kosova dhe Shqipëria. 88% e të anketuarve në Kosovë kërkojnë anëtarësim të plotë në NATO, një rritje me 13% nga viti 2022, ndërsa 91% e shohin pozitv rolin e saj në botë. Në Shqipëri, anëtare e Aleancës prej shumë vitesh, 85% e të anketuarve mbështesin Aleancën, 91% e vlerësojnë pozitiv për vendin anëtarësimin e saj, dhe 86% e tyre e shohin pozitiv rolin e saj në botë. Mbështetja për anëtarësimin në NATO në Maqedoninë e Veriut është 52%, rreth 70% e shohin si pozitiv për vendin, dhe 65% e shohin pozitv rolin e saj në botë.
Në Mal të Zi anëtarësimin në NATO e mbështesin 61%, e shohin si të dobishëm për vendit 39% e tyre, ndërsa 55% e shohin si pozitiv rolin e Aleancës në botë. Në Bosnje e Hercegovinë 50% e të anketuarve shprehen për anëtarësim të plotë në NATO dhe 57% e shohin pozitivisht rolin e saj në botë. Ndërsa në Serbi vetëm 3% cilësojnë anëtarësimin e plotë e shprehin si të dobishëm për të ardhmen e vendit dhe vetëm 2% e shohin pozitivisht rolin e saj në botë.
Liria e medias vlerësohet si një temë më vete në anketimin e IRI-t. 82% e të anketuarve në Kosovë mendojnë se media atje është e lirë për të mbuluar çështje në mënyrë të pavarur. Këtë mendim kanë 64% e të anketuarve në Mal të Zi, 61% në Bosnje e Hercegovinë, 60% në Serbi, 53% në Maqedoni të Veriut dhe 51% në Shqipëri.
Besimi tek politikanët dhe institucionet është në nivele të ulëta në të gjithë gjithë vendet e rajonit. Në Shqipëri, sipas anketës, mosbesimi më i lartë është ndaj parlamentit (77%) dhe ndaj partive politike (76%). Afro 60 për qind e të anketuarve pohojnë se nuk kanë besim tek asnjë politikan. Mosbesimi shprehet ndaj KQZ-së (59%), ndaj gjykatave (58%), ndaj presidentit (52%), ndaj kryeministrit (51%). Ata janë të ndarë, në mënyrë të barabartë (49%-49%) në besimin ndaj medias, ndërsa institucionet që besojnë më shumë janë ushtria (51%), institucionet fetare (59%) dhe policia (63%).
Edhe në Kosovë mosbesimi më i lartë shprehet ndaj partive politike (66%) dhe ndaj gjykatave (51%). Të anketuarit atje janë të ndarë (50%/48%) në besimin ndaj parlamentit, ndërsa ata shprehin besim të lartë ndaj medias (54%/44%), ndaj KQZ-së (60%), ndaj kryeministrit (63%), ndaj presidentit (66%), ndaj institucioneve fetare (85%), ndaj policisë (89%) dhe ndaj ushtrisë (91%).
Në Maqedoninë e Veriut të anketuarit shprehin shumë mosbesim ndaj gjykatave (81%), ndaj parlamentit (77%), ndaj kryeministrit (74%), ndaj partive politike (70%), ndaj presidentit (68%), ndaj KQZ-së (65%), si dhe ndaj policisë (51%). Megjithatë ata kanë besim tek media (50%/49%), tek ushtria (60%) dhe tek institucionet fetare (67%).
Të anketuarit në Malin e Zi shprehin mosbesim ndaj partive (69%), ndaj parlamentit (54%), ndaj mediave (55%). Ata pohuan se kanë besim ndaj KQZ-së (50%), ndaj kryeministrit (50%), ndaj gjykatave (52%), ndaj presidentit (59%, ndaj policisë (66%), ndaj besimeve fetare (71%), dhe ndaj ushtrisë (80%).
Në Serbi mosbesimi është po ashtu i konsiderueshëm ndaj partive (66%), ndaj gjykatave (60%), ndaj medias (54%), ndaj parlamentit (51%). Megjithatë të anketuarit shprehin besim tek policia (51%), te kryeministri (58%), te presidenti (62%), te ushtria (63%) si dhe te institucionet fetare (66%).
Në Bosnje dhe Hercegovinë mosbesimi më i lartë shprehet ndaj partive politike (78%), ndaj parlamentit (68%), ndaj kryeministrit (63%), ndaj KQZ-së (59%), ndaj Presidencës (59%), ndaj gjykatave (55%), ndërsa të anketuarit shprehin besim të lartë ndaj mediave (54%), ndaj ushtrisë (64%), ndaj institucioneve fetare 72%, dhe ndaj policisë 75%.
Lufta e Rusisë në Ukrainë
Sondazhi zbuloi gjithashtu se shumica në pesë nga gjashtë vendet e anketuara besojnë se lufta e Rusisë ndaj Ukrainës është plotësisht ose disi e pajustifikuar. Në Serbi, megjithatë, një shumicë prej 49% mendojnë se Rusia është plotësisht ose disi e justifikuar. Ndërsa rreziku i përhapjes së një konflikti të madh nga Ukraina duket relativisht i ulët, potenciali për rritjen e tensioneve dhe jostabilitetit mbetet. Kështu, të dhënat e sondazheve të IRI-së janë kritike kur kontekstualizohen ndarjet rajonale që janë ekspozuar nga konflikti në vazhdim. Duket se lidhjet e ngushta të Serbisë me Rusinë po ndikojnë në perceptimin e qytetarëve për luftën. Megjithatë, ndërsa Rusia përpiqet të konkurrojë në mënyrë agresive me Perëndimin për ndikim në Ballkanin Perëndimor, të dhënat tregojnë se narrativat pro-ruse nuk po rezonojnë me shumicën e qytetarëve jashtë Serbisë.
Prioritetet e Qytetarëve
Është e rëndësishme të merren parasysh lidhjet e mundshme midis dëshirave të qytetarëve për një kurs të politikës së jashtme të orientuar drejt Perëndimit dhe shqetësimeve të tyre për gjendjen e ekonomisë. Iniciativat e zhvillimit ekonomik, të mbështetura nga investimet ndërkombëtare, marrëveshjet tregtare, qasja në tregje të hapura ofrojnë mundësi për rritje dhe prosperitet duke rigjallëruar potencialisht ekonomitë lokale. Kështu, së bashku me kërkesat për lidhje më të ngushta me Perëndimin, janë frika e vështirësive ekonomike. Me përjashtim të Kosovës, kur u pyetën për problemin më të rëndësishëm me të cilin përballen vendet e tyre, përgjigja kryesore ishte kostoja e jetesës. Kështu, nuk është për t'u habitur që të anketuarit në pesë nga gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor thanë se ky duhet të jetë prioriteti kryesor për qeverinë e tyre.
Gjithashtu zbuluese është prevalenca e korrupsionit si një përgjigje kryesore kur bëhet fjalë për prioritetet e qeverisë. Në çdo vend, korrupsioni vendoset në tre prioritetet kryesore më të rëndësishme për qeverinë. Këto gjetje janë në përputhje me analizën e ekspertëve nga Task Forca e IRI-së për Ballkanin Perëndimor, e cila botoi një seri prej gjashtë dokumentesh pozicionesh në korrik 2023 mbi efektet e korrupsionit dhe kleptokracisë në zhvillimin demokratik. Gazetat nënvizuan efektin e dëmshëm të korrupsionit në disponueshmërinë e vendeve të punës dhe rritjen afatgjatë.
Sondazh
Lexo gjithashtu
