Hapësire reklamuese

Kulture & Art

Shkrimtarja Guma: Bota e "Facebook-ut", një bërrylëzim grotesk

Shkruar nga Newsbomb

Arlinda Guma, shkrimtarja e re, autore e “Bulevardi I Yjeve” rrëfen për raportin e saj me personazhet, me realitetin dhe botën  që e rrethon.

  Zakonisht intervistat nisin me; pse shkruani? Ose; nga frymëzoheni? Në fakt unë dua t’ju pyes; Pse duhet të shkruani në këtë botë faceboouk-u? Domethënë, gjithçka i ngjan një fluturimi pa sens, pa kohë...

Sa mirë që nuk më pyetët; “Ç’ju frymëzon”?... Përndryshe, do kisha një dëshirë të pakontrollueshme për të prerë damarët... (bëj shaka, jam shumë frikacake për akte kaq heroike).

Për mua të shkruarit është të korrigjuarit e realitetit... Të arratisurit prej tij gjithashtu... Njerëz të ndryshëm, përdorin mekanizma të ndryshëm për këtë, dikush përdor Yoga-n, dikush sportet ekstreme, ndokush tjetër hashashin... e unë, meqë nuk e kam provuar kurrë këtë të fundit (droga më e fortë që kam përdorur gjithë jetën time ka qenë çaji), kam zgjedhur artin për ta realizuar këtë arratisje...

Ju me të drejtë e quajtët; “botë facebook-u”... ku të gjithë shtyhen me bërryla sa për t’u dukur pakëz... Ndonjëherë më duket se vendi im në gjithë këtë absurd, është të qëndroj në një cep e tulatur dhe të ndjek me një fyryrë të habitur prej fëmije këtë bërrylëzim grotesk... (“bërrylezim” - ja edhe një fjalë e re, që më erdhi natyrshëm, tepër e rëndësishme do të thosha... e si mund ta kuptoj udhëtimin tim pa bërryla? ato të rrisin, të forcojnë, të dërgojnë mbrapa diellit edhe)

Jeni një nga shkrimtaret e reja që sapo keni ardhur me romanin “Bulevardi i Yjeve”... Yje shkëlqenjës, spektakolarë?...

Ah... jo...jo... Ai është një titull; trishtueshmërisht ironik, i cili më erdhi në mendje ndërsa isha duke shkruar kapitullin e fundit të romanit. Pacientët e spitalit psikiatrik ëndërrojnë që një ditë t’u gdhendet një yll në oborrin e spitalit, njëlloj si atyre yjeve të aktorëve të Hollivudit në “Bulevardin e Yjeve” në Amerikë. (Më vjen pakëz keq që e zbulova këtë... ndoshta do t’ish më e udhës që lexuesi ta zbulonte vetë...)

Thuajse i gjithë romani është një përballje fatesh njerëzore, ashtu sikurse ndodh në fakt, në rutinën e shumicës së shkrimtarëve. Ka ndonjë pjesë që e veçoni. Ju veçon nga të tjerët?

Pjesët që do veçoja janë kapitulli i parë dhe ai i fundit... Një sy që e njeh profesionalisht letërsinë do t’i dallonte lehtas. Por, për të qenë më e saktë, të gjitha pjesët ku qendërzohen pacientët brenda spitalit janë për t’u veçuar, pasi të gjitha përshkohen nga një fill absurd, në dukje i pakuptimtë, por që fsheh edhe ai një llogjikë të heshtur...

Sa për pjesën që më veçon mua... Hëm, nuk di ç’të them... Ky roman është krijim i mirëfilltë... dmth. nuk është një roman autobiografik... Ngjarja është e gjitha e krijuar, imtësisht, e punuar hollë si ato “punët me fiston” që qëndisnin nënat tona dikur... Kur kam qenë fëmijë, meqë më jepej për të vizatuar, kam pikturuar dhe qëndisur pajën e motrës. Ishte një sukses... Ato imazhe më janë ngulitur fort në tru... E çdo herë kur më duhet të flas për diçka të përkorë, tepër të rafinuar, ato imazhe më vijnë përpara syve dhe unë e gjej lehtë krahasimin.

Po ndoshta këtu mund të veçoja edhe imazhet e kopertinës, të ideuara nga unë, si edhe strukturën e faqëzave të romanit, me nga një nëntitull pikant sipër...

Personazhet, shpesh nuk kanë lidhje fare mes tyre, ose kanë lidhje nga rastësitë. E qëllimshme, apo vetë krijimtaria është një rastësi në kohë?

Në “Bulevardin e Yjeve” asgjë nuk është një rastësi. Një gjë është të kesh talent dhe një gjë tjetër është të dish si ta prezantosh këtë talent. Në rastin e këtij romani, nuk jam menduar shumë për ngjarjen (ajo më erdhi në mendje; kristaline, që në fillim), se sa për mënyrën se duhej ta paraqisja këtë ngjarje. Kam kërkuar vazhdimisht teknika të reja për strukturën. Them se kur talenti dhe teknika harmonizohen bukur, atëherë po, mund të thuash që ke bërë diçka të vlefshme.

Sidoqoftë, pikëtakimi i këtyre personazheve është vetë spitali psikiatrik, pra e kanë një lidhje mes tyre... Kanë njerëzit e tyre të shtruar atje, të cilët socializohen me të afërmit e tjerë të personazheve të tjerë, paralelë, në roman...

Një nga shtëpizat e romanit tënd është një spital psikiatrik. Kush lëngon? Udhëtarët e “Bulevardit”? Apo emra të përveçëm që mbeten në kuadrin e një historie?

Në të vërtetë, ata që lëngojnë në këtë roman (por nuk e dinë), janë njerëzit jashtë spitalit. Pacientët brenda kangjellave të tij duken më të lumtur, ata nuk e njohin termin “bërrylëzim”... nuk njohin konkurencën, ata edhe me një palë pizhame ngjyrë hiri ndihen të bukur e të plotësuar...

Gjatë rrjedhës së romanit, ndërsa e shkruaja, mësova shumë nga këta personazhe... Interesante vërtetë... Në fillim i krijova unë ata, i mësova si të ecin, pastaj ata më mësuan plot gjëra mua... Në veçanti atje ku i thonë njeri-tjetrit; “Nuk kemi pse merremi me të çmendur!”... ndërkohë që vetë janë të shtruar në një çmendinë... Çdo herë kur e rilexoj atë pjesë, më vjen të buzëqesh, e harroj për një çast që e kam shkruar vetë...

Ilaçet në pijen e koktejit... Duket kjo nje lloj gënjeshtre patologjike e psikologjisë sonë sociale?...

Këndvështrim interesant... Në të vërtetë, të gjithë e dimë që yjet, ata që vërtetë kanë nga një të tillë në bulevardin e Hollivudit, i përziejnë shpesh koktejet me antidepresivë... Ёshtë një haraç i shtrenjtë që të gjithë artistët duhet t’i paguajnë qiellit për suksesin... Ju tani do më pyesni; po ju? Meqë edhe të shkruarit hyn te një nga format e artit.... Unë kam gjetur me kohë një mënyrë për ta luftuar këtë; bëj ironi me gjërat që nuk shkojnë, për çdo gjë, gati dhe më tragjiken, e kam gati edhe një version satirik. Kur jeta më jep limona; unë bëj limonatë, limonçel, limonsoda, fantalimon, pse jo, edhe limontoz ndonjëherë...

Nga kokteji në teatër... çfarë po luhet?

Luhet një dramë. Në një qytezë të thjeshtë province. Unë e dua shumë provincën, provinca është i vetmi vend ku mund të gjesh njerëz të vërtetë... Nëse bujt në provincë, njerëzit atje bëjnë gjithçka, edhe shpirtin janë gati të të japin, që të të kënaqin. E më duket aq absurd dhe fare i papërshtatshëm ai termi “provincial”... Provinca është kaq fisnike. E në letërsi edhe aq sharmante...

Kur më ndodh të udhëtoj... dhe tej në një sfond muzgu, buzë rruge, shfaqen largtas disa drita shtëpish që vezullojnë mekurazi, unë gjithmonë përfytyroj një sobë të ngrohtë apo një oxhak që bën një zhurmë të bukur dhe përreth tij ka njerëz që flasin e shohin njëri-tjetrin me dashuri, me atë dashurinë gjenuine që nuk e gjen kurrë në kryeqytet.

Në qendër të vëmendjes ose, sikurse ju e thoni; “sado-mazogistësh”. Domethënia e kohës sonë?

Pse jo? Vetë dëshira për të qenë vazhdimisht në qendër të vëmendjes ka diçka sadiste në vete. E keni vënë re? Takohemi me një mik dhe gjatë gjithë kohës flasim për veten tonë... dhe kur ai tjetri flet për veten e tij, ne nuk e dëgjojmë... se ndërkohë jemi duke menduar po për veten tonë... “ç’na tha shefi”... “sa të shtrenjta ato këpucët”... “të mos harroj të blej bukë”...etj...

Personazhi që bie në sy është ai i shkrimtares, e veçanërisht për modestinë e saj. Pse ky personazh? Ose; cili është mekaniznmi i saj vetëkryqëzues?

Ah, ajo... Të gjithë lexuesit e “Bulevardit të Yjeve”, e duan shumë atë personazh. Edhe unë e dua... natyrisht... edhe pse prania e saj më bezdis ndonjëherë sepse lexuesit e ngatërojnë me mua.

Më tepër se modeste, shkrimtarja duket e ndërgjegjësuar se fama nuk të bën të lumtur. Sa për mekanizmin e saj vetëkryqëzues, është njëlloj si ai i të gjithë të talenturave që e vendosin gjithmonë në dyshim talentin e tyre, ndërkohë që mediokrit janë fare të pacipë...

Modeste... por, ndërkohë e ka përdorur letërsinë...

Juve ju vjen keq për këtë? (kundërpyetje e shoqeruar me një fytyrëz të buzëqeshur)

Gratë për gratë... Ato janë kudo... Ashtu sikurse duhet të jenë në fakt, për shkak të një roli të përcaktur të vetë natyres së krijimit. Mos ndoshta gratë kane krijuar ca mite për veten? A janë lëvizjet feministe të tilla?

Ah, jo, nuk mendoj kështu. Janë pikërisht burrat ata që kanë krijuar mite për veten, dhe historikisht i kanë përjashtuar gratë nga vendimet e rëndësishme...

Sa për lëvizjet feministe... kam gjithe respektin e mundshëm për to, madje them se në shoqërinë maskiliste shqiptare, ku femra shihet si objekt, si një mjet argëtimi që nuk duhet marrë seriozisht, këto lëvizje duhet të promovohen sa më shumë...

(Më duhet të rrëfej se jam trumatizuar kur kam mësuar vitin e vonë kur grave amerikane “iu lejua” të votonin më në fund... )

Ku është qyteti A.? Pse duhej fshehur? Apo është një tentativë për të mos u kufizuar në territore?

Nuk e kam fshehur aspak, por qyteti A. është një lloj hibridi mes fantazisë sime dhe tipareve të një qyteti në Italinë e Jugut ku kam jetuar për ca kohë, i cili kishte pikërisht disa vila me dritarëza të rrumbullakëta, si dritare anijesh. Po të ngjiteshe në katin e dytë të tyre apo dhe në katet me lart, të dukej sikur jetoje në mes të detit. Qenë projektuar në një mënyrë të atillë që të mos shihej bregu. Në roman flitet për “legjendën e hebreut të dashuruar”, i cili i projektoi në kujtim të një gruaje që e takoi vetëm një herë në një kuvertë anijeje... Natyrisht, legjenda është e gjitha e krijuar, pasi, unë nuk  e mora vesh kurrë se ç’kombësi kishte arkitekti i vërtetë i atyre vilëzave të vjetra, nuk di as nëse kishte patur  ndonjë grua të tillë të pranishme në jetën e tij...

Unë i adhuroj ndërtesat e vjetra, ndërsa më bezdisin qiellgërvishtësit pa histori. Kur kam shkuar për herë të parë në kishë, po në qytetin në fjalë, mbeta me sytë ngulur në tavanin e kishës, sa njerëzit përreth (tepër besimtarë) e morën si kontaktin tim të parë me Zotin. Por, rezultoi diçka më e thjeshtë se aq, i gjithë hutimi im lidhej me afresket e vjetra... dhe pasionin për pikturën... ndoshta nëpërmjet asaj estetike të përkorë mund të mbërrish më lehtë te Zoti... ku i dihet.

Krahas romanit, shkruani edhe artikuj në shtyp... artikujt duken disi majtistë... Çfarë është ideologjia për ju?

Shkrimin e artikujve në shtypin shqiptar do ta përkufizoja me një shprehje të gjyshes sime; “Fol në vesh të të shurdhërit!”. Dmth. më duken krejt të kota këto përçapje të mia në një mjedis kaq të sëmurë. Të them të drejtën jam e neveritur nga ky mjedis... dhe kam vendosur të mos shkruaj më. Të gjithë flasin për të njëjtin argument, analizojnë se nga ç’anë e rrufiti kafen X politikan, ndërkohë që për atë shqiptarin e një cepi të largët nuk ka vend askund... Atë të gjorin ka kohë që e kanë përzënë me shkelma.

Hëm, juve ju dukem majtiste, nëse të jesh në krah të më dobëtit, do të thotë të jesh e majtë, po mirë, mund të më quani dhe kështu. Më duhet t’ju rrëfej se unë nuk e dua ideologjinë. Në çdo gazetë ku kam shkruar, shkrimet e mia i kanë vendosur në cepin më të parëndësishëm të mundur, pikërisht se ato nuk janë ideologjike.( po edhe sepse jam femër... por kjo është një temë tjetër) Unë jam për revolucionin e fjalës, pa humbur asnjë jetë njerëzore, nuk jam për revolucionet Che Guevariane, me gjithë respektin për këtë të fundit. Sepse unë ndahem me Che Guevarën atje ku atij iu desh të pushkatonte njerëz pa gjyq. Për këtë arsye e shoh ideologjinë me rezerva, sepse kur zihen dy elefantë dhe shkelet bari, unë jam gjithmonë në anën e barit. Mora Che-në si shembull, sepse ndonjë hero kapitalist nuk dua fare ta diskutoj. Le që ku ka heronj kapitalizmi...

A ka në letërsi ndonjë lloj ideologjie? A e synoni këtë?...

Në letërsi mund të ketë gjithçka. Nuk ka rregulla për këtë. Nuk duhet të ketë kurrë rregulla në art... Gjenitë u bënë të tillë se i sfiduan rregullat... Por unë nuk e synoj fare ideologjinë... Në “Bulevardin e Yjeve” nuk ka asnjë lloj ideologjie... Ndërsa në romanin e dytë që jam duke shkruar, ka disa qëndrime në gojën e personazhit kryesor, të cilat mund t’i quajmë të angazhuara, por janë ato të personazhit, jo të autores, pasi unë nuk mbaj kurrë qëndrime në ato që shkruaj.

Shkrimtarët kanë më së shumti ëndrra, por janë më të trishtuarit njëkohësisht për fatin tragjik të botës... Çfarë ka nevojë për terapi të shpejtë? Apo do të mbetemi po aty; në spitalin psikiatrik...

Të gjitha qeniet njerëzore janë të trishtuara në thelb. Më të lumturit në këtë trishtim janë ata që nuk e dinë këtë... Edhe shkrimtarët, duke patur një hiperndjeshmëri të ligjshme, nuk mund të përjashtohen nga ky sfond, por ama ata kanë një armë terapike shumë efikase; të shkruarit... Vetë procesi i te shkruarit konsiderohet si terapi. Ky proces u këshillohet shpesh individëve depresivë.

Kemi një planet depresiv, të cilit i sugjeroj të bëhet shkrimtar.. .(i mirë...)

Ju pyesni; “çfarë ka nevojë për terapi të shpejtë? Them se terapitë nuk mund të jenë kurrë të shpejta, ato rezultojnë efikase vetëm nëpërmjet maturimit apo gatishmërisë së përthithjes së flegrave të vetë shoqërisë.

Sa për të mbeturit në vend numëro, ehh... po ju sjell këtu (jo pa hezitim), një autograf që ia kam shkruar “Bulevardit tim të Yjeve”, në kopjen e vetme të tij që kam radhitur me aq drojë në biblotekën time, krahas atyre të autorëve të tjerë...

Aty shkruhet;

“Më fal që të solla në jetë në një vend që të lidhi sytë,

Të lidhi këmbë e duar,

E pastaj të urdhëroi,

Të thoshe;

Fjalën tënde te “lire”....”

Sondazh

Poll

Lexo gjithashtu